کاربست اشکال هنجار‌گریزی در اشعار احمد شاملو

هم‌زمان با پیدایش نخستین نشانه‌های فرمالیسم روسی در 1914 در روسیه، رویکردی نوین به سبک و ساختار شعر آغاز شد. تأکید این گروه بر جنبه‌های صوری شعر باعث شد تا آنان چیزی جز خود متن را به‌کار نگیرند، بنابراین به دنبال ابزاری برای درک زیبایی اثر هنری بودند. آنان از این ابزار با اصطلاح «هنجارگریزی» یاد می‌کنند. دانش‌واژة «هنجارگریزی» از اصطلاحات پربسامد در نظریة صورت‌گرایان روسی است که امروزه این کاربرد در آثار شاعران بزرگی چون احمد شاملو به‌وضوح دیده می‌شود. درخور تأمل است که شاملو، متناسب با ساخت بیانی شعرش، گاهی به عمد و گاه ناخودآگاه به هنجارگریزی روی می‌آورد و برای به‌کارگیری این شیوه از همة امکانات زبانی و هنری خود استفاده می‌کند. در قالب این مقاله کوشیده‌ایم، پس از اشاره‌ای گذرا به اشکال و مشخصه‌های «هنجارگریزی»، اشعاری از «احمد شاملو» را، که بیش‌ترین شباهت را به این شیوه دارد، از منظر برجسته‌سازی با رویکرد به هنجارگریزی انتخاب و بررسی کنیم.